განრიდებისა და მედიაციის ინსტიტუტის საკანონმდებლო რეგულირება სისხლის სამართლის პროცესში და მისი ფუნქციონირების ცალკეული სამართლებრივი ასპექტი
საკვანძო სიტყვები:
მედიაცია, განრიდება, არასრულწლოვანი, მედიაციის პროცესი, პასუხისმგებლობა, საზოგადოება, დამნაშავე, რესოციალიზაცია, აღდგენითი მართლმსაჯულება, იუსტიციის სამინისტრო.ანოტაცია
სტატიაში განხილულია სისხლის სამართლის პროცესში არსებული განრიდებისა და მედიაციის ინსტიტუტი, როგორც აღდგენითი მართლმსაჯულების განხორციელებისა და მისი აღსრულების მექანიზმი. ნაშრომში წარმოდგენილია განრიდებისა და მედიაციის როლი და მნიშვნელობა სისხლის სამართლის პროცესში იმ ფონზე, როდესაც არასრულწლოვნის მიერ ჩადენილი დანაშაული ახალი ფორმითა და ხასიათით ვლინდება. არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების საკითხი სისხლის სამართლის პროცესში მგრძნობიარე და აქტუალური თემაა, დანაშაულის მასშტაბებისა და მისი გამოვლენის ფორმის გათვალისწინებით კი მეტად პრობლემური.
საქართველოს პოლიტიკური კურსისა და მისწრაფებიდან გამომდინარე, აუცილებელია ეროვნული კანონმდებლობის ევროკავშირის კანონმდებლობასთან ჰარმონიზაცია და დაახლოება. ჰარმონიზაციის პროცესი არ ნიშნავს მექანიკურ დაახლოებას, ამოსავალი წერტილი არსებული კანონმდებლობის დახვეწაა, უცხოეთის ქვეყნების საკანონმდებლო ბაზისა და პრაქტიკის საფუძველზე. აქედან გამომდინარე, საქართველოში დამკვიდრდა აქამდე უცნობი მედიაციის ინსტიტუტი, რომელმაც ასახვა სხვადასხვა სამართლებრივი მიმართულებით ჰპოვა. „მედიაციის შესახებ“ საქართველოს კანონის პროექტი 2011 წლიდან დღემდე ვითარდება და იხვეწება, ნიშანდობლივია რომ 2012 წლის 16 მარტის საკანონმდებლო ცვლილების შედეგად „ნოტარიატის შესახებ“ საქართველოს კანონს დაემატა 381 მუხლი – „სანოტარო მედიაცია“, რომელიც ამოქმედდა 2012 წლის პირველი ივლისიდან.
აღნიშნულ საკანონმდებლო ცვლილებებს სისხლის სამართლის პროცესშიც მოჰყვა გამოხმაურება. 2010 წლის ნოემბრიდან ამოქმედდა არასრულწლოვანთა განრიდებისა და მედიაციის პროგრამა, რომლის მართვას ახორციელებს დანაშაულის პრევენციის ცენტრი. საკანონმდებლო დონეზე განხორციელებული ცვლილებები გარკვეულწილად აისახება მედიაციის ინსტიტუტის ერთიანი კანონის სახით დამკვიდრებაზე, თუმცა არსებობს საფრთხე იმისა, რომ სისხლის სამართლის პროცესში ამ ინსტიტუტის მიმართ გაჩნდეს მიმღებლობის თვალსაზრისით, არაჯეროვანი დაინტერესება, იმ ნაწილში თუ მართლმსაჯულების განხორციელების რომელ ფორმად შესაძლოა მოვიაზროთ იგი. საქართველოში აღდგენითი მართლმსაჯულების გამოყენება დღითიდღე აუცილებელი ხდება. ნაშრომში წარმოჩენილია განრიდებისა და მედიაციის ადგილი სისხლის სამართლის პროცესში და მისი განვითარების ცალკეული თავისებურებები.
წყაროები
საქართველოს კანონის პროექტი „მედიაციის შესახებ“, (№07-2/319/9).
საქართველოს კანონი „არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების კოდექსი“, 12/06/2015.
საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსი, 22/07/1999.
საქართველოს კანონი „საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი“, 09/10/2009.
საქართველოს კანონი „ნოტარიატის შესახებ“, 04/12/2009.
საქართველოს იუსტიციის მინისტრის 2016 წლის პირველი თებერვლის №120-ე ბრძანება „არასრულწლოვნის მიმართ განრიდების/განრიდებისა და მედიაციის პროგრამის გამოყენების წესისა და მხარეებს შორის გასაფორმებელი ხელშეკრულების ძირითადი პირობების დამტკიცების შესახებ“.
საქართველოს იუსტიციის მინისტრის 2010 წლის 12 ნოემბრის №216–ე ბრძანება „განრიდებისა და მედიაციის შესახებ პროკურორებისათვის სახელმძღვანელო მითითებებისა და მხარეებს შორის გასაფორმებელი ხელშეკრულების ძირითადი პირობების დამტკიცების თაობაზე“.
საქართველოს იუსტიციის მინისტრის ბრძანება №71, „სანოტარო მოქმედებათა შესრულების წესის შესახებ“ ინსტრუქციის დამტკიცების თაობაზე, საქართველოს საკანონმდებლო მაცნე, 31/03/2010.
საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს ოფიციალური ვებგვერდი, საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის გადასინჯვის კონცეფცია, 2014, 2,
ადმინისტრაციულ მეცნიერებათა პერსპექტივები №3, თსუ-ის ადმინისტრაციულ მეცნიერებათა ინსტიტუტის ფორუმის მასალები, ადმინისტრაციულ მეცნიერებათა ინსტიტუტი - 2016, თბ., 2017, 98.
ბარნაბიშვილი გ., წიკლაური ს., სამედიაციო მორიგების აღსრულების საკითხი საქართველოში, ჟურნ. „დავის ალტერნატიული გადაწყვეტა - წელიწდეული 2017“, თსუ-ის გამომცემლობა, 2018, 8.
ბიორგო ტ., დანაშაულის პრევენცია ყოვლისმომცველი მიდგომა, ქართულ-ნორვეგიული კანონის უზენაესობის ასოციაცია, თბ., 2016, 5-7, 9.
განრიდების პროგრამების (განრიდების/განრიდებისა და მედიაციის პროგრამის) 2017 წლის ანგარიში სსიპ „დანაშაულის პრევენციის ცენტრი“ განრიდებისა და მედიაციის სამმართველო, თბ., 2018, 5.
განრიდების პროგრამების (განრიდების/განრიდებისა და მედიაციის პროგრამის) 2018 წლის 6 თვის ანგარიში სსიპ „დანაშაულის პრევენციის ცენტრი“ განრიდებისა და მედიაციის სამმართველო, თბ., 2018, 4.
გოგოლაძე მ., მარიამიძე გ., სანოტარო სამართალი, თბ., 2016, 58.
ერემაძე ქ., ინტერესთა დაბალანსება დემოკრატიულ საზოგადოებაში, თბ., 2013, 27.
ვარდანაშავილი უ., განრიდებისა და მედიაციის ინსტიტუტი არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულებაში, თბ., 2018, 5.
ზეჰრი ჰ., რევიშვილი ი. (რედ.), აღდგენითი მართლმსაჯულების პატარა წიგნი, 4-7,
თუთბერიძე თ., არასრულწლოვანთა განრიდების პროცესუალური ასპექტები სისხლის სამართლის პროცესში, ნაშრომი წარდგენილია მაგისტრის აკადემიური ხარისხის მოსაპოვებლად, კავკასიის საერთაშორისო უნივერსიტეტი, თბ., 2018, 15-17, https://openscience.ge/bitstream/1/36/1/tutberidze.pdf [14.06.2019].
მარგველაშვილი ო., მსჯავრდებულთა რესოციალიზაციის სახელმწიფო პოლიტიკა
საქართველოში - კვლევა, კავკასიის საერთაშორისო უნივერსიტეტი, თბ., 2018, 14, https://openscience.ge/bitstream/1/109/1/Omar%20margvelashvili.pdf [14.06.2019].
მენაბდე ვ., საქართველოს კონსტიტუციის მესამე ფუნდამენტური გადასინჯვა, ჟურნ. „ქართული სამართლის ჟურნალი“, პირველი გამოცემა, თბ., 2017, 15-18.
ოქროპირიძე ბ., მედიაცია - სიახლე თანამედროვე ქართულ სამართალში და მისი განვითარების პერსპექტივა საერთაშორისო გამოცდილების საფუძველზე, ჟურნ. „დავის ალტერნატიული გადაწყვეტა - წელიწდეული 2012“, თსუ-ის გამომცემლობა, 2013, 33.
საქართველოს სახალხო დამცველის ანგარიში საქართველოში ადამიანის უფლებათა და თავისუფლებათა დაცვის მდგომარეობის შესახებ, თბ., 2018, 51-54, 61.
ფაფიაშვილი ლ., ივანიძე მ., აქუბარდია ი., თუმანიშვილი გ., მეურმიშვილი ბ., გოგნიაშვილი ნ., საქართველოს სისხლის საპროცესო სამართალი კერძო ნაწილი, გამომცემლობა „მერიდიანი“, თბ., 2017, 60, 129, 131-132.
ქართლელიშვილი მ., აგრესია, როგორც არასრულწლოვანთა დანაშაულის ერთ-ერთი გამომწვევი მიზეზი აგრესიულ ფონზე ჩადენილ დანაშაულთა პრევენცია - კვლევა, თბ., 2010, 12.
ქუთათელაძე მ., განრიდებისა და მედიაციის პროგრამა, როგორც პროკურორის დისკრეცია სისხლის სამართლის პროცესში, ჟურნ. „მართლმსაჯულება და კანონი“ №1, 2016, 124.
ქუთათელაძე მ., განრიდება და მედიაცია სისხლის სამართალში,სადისერტაციო ნაშრომი წარდგენილია სამართლის დოქტორის აკადემიური ხარისხის მოსაპოვებლად, 2017, 63, https://sdasu.edu.ge/media/1001542/2017/12/20/28062f3bb2d78ba94c4cd9a60f305075.pdf [14.06.2019].
შალიკაშვილი მ., მიქანაძე გ., არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულება (სახელმძღვანელო), მეორე გამოცემა, თბილისი, ფრაიბურგი, სტრასბურგი, 2016 , 90, 207-209, 212.
შალიკაშვილი მ., არასრულწლოვანთა განრიდების და მედიაციის სისხლისსამართლებრივი, კრიმინოლოგიური და ფსიქოლოგიური ასპექტები, თბ., 2013, 32-33.
ჩიტაშვილი ნ., სამართლიანი შეთანხმება როგორც მედიაციის ეთიკური ურღვეობის საფუძველი, ჟურნ. „დავის ალტერნატიული გადაწყვეტა - წელიწდეული 2016“, თსუ-ის გამომცემლობა, 2017, 8.
ცერცვაძე გ., მედიაცია, თბ., 2010, 178.
ცერცვაძე გ. (რედ.), არევაძე მ., არევაძე მ., ვასაძე ე., თვაური რ., ივანიძე გ., მახაური პ., ჟიჟიაშვილი თ., ტაკაშვილი ს., ხუჭუა თ., ჯიბლაძე ბ., მედიაციის სამართლებრივი რეგულირების პერსპექტივები საქართველოში, ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის დავის ალტერნატიული გადაწყვეტის ნაციონალური ცენტრი, თბ., 2013, 18, 67, 69, 72, 135, 214.
ცქიტიშვილი თ., ანგარიში კონფერენციაზე: „სისხლისსამართლებრივი სანქციები და სასჯელის შეფარდება”, თბილისი, 2017, 82, http://nccl.ge/m/u/ck/files/Bluebook%20PDIL.pdf [14.06.2019].
ჭადაშვილი თ., ნოტარიუსი - დამატებითი ფორმალობა თუ ხელშეკრულების მხარეთა ინფორმირებულობისა და თანასწორობის გარანტი?, თბ., 2012, 6.
ჭიტაშვილი რ., მედიაციის უპირატესობანი არბიტრაჟთან შედარებით, ჟურნ. „„დავის ალტერნატიული გადაწყვეტა - წელიწდეული 2013“, თსუ-ის გამომცემლობა, 2014, 146.
ხერხეულიძე ი., „არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების სისტემაში არსებული პრევენციის დონეები და შერჩეული ინტერვენციების ინტენსივობა“, თსუ-ის იურიდიული ფაკულტეტი სისხლის სამართლის მიმართულების პერიოდული გამოცემა, 2017, 33, 38.
ჯავახიშვილი ლ., არასრულწლოვანთა განრიდებისა და მედიაციის პროგრამის მიმოხილვა, ჟურნ. „დავის ალტერნატიული გადაწყვეტა - წელიწდეული 2016“, თსუ-ის გამომცემლობა, 2017, 182, 184, 189.
Edith A., How B. A., People of Africa, New York: The Macmillan Co, London, 1921, 16
https://www.chemiparlamenti.ge/ka/publication/mediatsiis-shesakheb-akhali-kanonis-proekti-initsirebulia [14.06.2019].
http://www.justice.gov.ge/Multimedia%2FFiles%2Fsabchoebi%2FCCG%20Revision_Concept%20Note%20GEO.pdf [14.06.2019].
http://ganrideba.ge/res/files/52/Diversion%20Report_2018_6%20month.pdf [14.06.2019].
https://www.notary.ge/res/docs/sakanonmdeblo/axali_aktebi/instruqcia.pdf [14.06.2019].
http://www.ombudsman.ge/res/docs/2019033019563052300.pdf [14.06.2019].
http://www.justice.gov.ge/News/Detail?newsId=7555 [14.06.2019].
http://nccl.ge/m/u/ck/files/Bluebook%20PDIL.pdf [14.06.2019].
http://prevention.gov.ge/page/2356/geo [14.06.2019].
http://prevention.gov.ge/page/7/geo [14.06.2019].
